NGƯỜI SỬ DỤNG LAO ĐỘNG CÓ BẮT BUỘC PHẢI ĐÓNG BẢO HIỂM XÃ HỘI CHO NGƯỜI LAO ĐỘNG KHÔNG?
1. Cơ sở pháp lý về nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội
Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2014 và các văn bản hướng dẫn thi hành, người sử dụng lao động bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) cho người lao động khi đủ điều kiện tham gia. Nghĩa vụ này không chỉ bảo vệ quyền lợi của người lao động mà còn đảm bảo sự ổn định của hệ thống an sinh xã hội.Các văn bản pháp luật quan trọng điều chỉnh vấn đề này gồm:
- Luật Bảo hiểm xã hội 2014.
- Bộ luật Lao động 2019.
- Nghị định 115/2015/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Bảo hiểm xã hội.
- Nghị định 58/2020/NĐ-CP hướng dẫn mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc.
- Quyết định 595/QĐ-BHXH của Bảo hiểm xã hội Việt Nam về quy trình thu bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp.
2. Những trường hợp bắt buộc phải đóng BHXH
Theo Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, người sử dụng lao động có trách nhiệm đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động nếu thuộc một trong các nhóm sau:
- Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn.
- Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ 1 tháng trở lên.
- Cán bộ, công chức, viên chức.
- Công nhân quốc phòng, công nhân công an, người làm việc trong tổ chức cơ yếu.
- Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động tại doanh nghiệp, hợp tác xã, hộ kinh doanh cá thể có sử dụng lao động.
3. Mức đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc
Căn cứ vào Quyết định 595/QĐ-BHXH, tỷ lệ đóng BHXH bắt buộc được tính như sau:
| Đối tượng |
BHXH bắt buộc (%) |
Bảo hiểm thất nghiệp (%) |
Bảo hiểm y tế (%) |
Tổng cộng (%) |
| Người sử dụng lao động |
17,5 % |
1% |
3% |
21,5% |
| Người lao động |
8% |
1% |
1,5% |
10,5% |
Như vậy, tổng mức đóng bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế vào quỹ an sinh là 32% tổng lương.
4. Trường hợp không bắt buộc đóng BHXH
Có một số trường hợp ngoại lệ mà người sử dụng lao động không bắt buộc phải đóng BHXH cho người lao động, bao gồm:
- Người lao động làm việc theo hợp đồng lao động dưới 1 tháng.
- Người lao động đã đủ tuổi hưởng lương hưu nhưng vẫn tiếp tục làm việc.
- Người lao động làm việc theo hình thức thời vụ dưới 1 tháng không thuộc diện đóng BHXH bắt buộc.
5. Hậu quả pháp lý khi không đóng bảo hiểm xã hội
Nếu người sử dụng lao động không thực hiện nghĩa vụ đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động, họ sẽ bị xử lý theo quy định của pháp luật với mức phạt hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả.
a) Xử phạt hành chính
Theo Nghị định 12/2022/NĐ-CP, mức phạt đối với hành vi không đóng BHXH như sau:
- Không đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc: Phạt từ 12% đến 20% tổng số tiền phải đóng nhưng không quá 75 triệu đồng.
- Trốn đóng BHXH cho người lao động: Phạt từ 18% đến 20% tổng số tiền phải đóng, tối đa 75 triệu đồng.
b) Truy cứu trách nhiệm hình sự
Theo Điều 216 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi năm 2017, nếu người sử dụng lao động trốn đóng BHXH với số tiền lớn hoặc kéo dài, có thể bị:
- Phạt tiền từ 50 triệu đến 200 triệu đồng.
- Cấm đảm nhiệm chức vụ từ 1 - 5 năm.
- Trong trường hợp nghiêm trọng, có thể bị phạt tù từ 3 tháng đến 7 năm.
c) Biện pháp khắc phục hậu quả
- Buộc đóng đủ số tiền bảo hiểm chưa đóng.
- Nộp tiền lãi chậm đóng bằng 2 lần mức lãi suất đầu tư quỹ BHXH bình quân năm trước đó.
- Bồi thường thiệt hại cho người lao động nếu gây ra tổn thất quyền lợi.
6. Quyền lợi của người lao động khi tham gia BHXH
Người lao động tham gia BHXH sẽ được hưởng các quyền lợi sau:
- Chế độ ốm đau.
- Chế độ thai sản.
- Chế độ tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
- Chế độ hưu trí.
- Chế độ tử tuất.
7. Kết luận
Như vậy, người sử dụng lao động bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội cho người lao động nếu hợp đồng lao động từ 1 tháng trở lên. Nếu không thực hiện nghĩa vụ này, họ sẽ bị xử phạt theo quy định của pháp luật, thậm chí có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Nếu doanh nghiệp của bạn cần tư vấn chi tiết về chế độ bảo hiểm xã hội hoặc cách thức xử lý vi phạm bảo hiểm lao động, hãy liên hệ ngay với LUẬT TACO để được hỗ trợ kịp thời!
